FOSİL YAKIT ÇEŞİTLERİ

KÖMÜR

        Yeraltı madenciliği veya açık işletme metodları kullanılarak çıkarılan fosil kaynaklı yakıttır. Bitki ve hayvan fosillerinden oluşur. Bitki, havasız ortamda bakteriler tarafından parçalanırsa çürür; oksijen (O) ve hidrojen (H) atomları uzaklaşır.
       Böylece maddenin karbon (C) içeriği zamanla artar. Bu dönüşüm ne kadar uzun zaman sürerse kalan kalıntının bileşimi de o oranda saf karbona yakın olur. Yüksek basınç ve sıcaklıkta oksijensiz ortamda kömürleşme başladığında karbon yüzdesi de artmaya başlar.

Jeolojik olarak kömürlerin yaşları 15 milyon yıl ile 450 milyon yıl arasında değişir. Genel olarakta yaşlı kömürler daha kalitelidir.

Kolayca yanabilme özelliği olan kömür, dünyada en çok elektrik üretiminde kullanılmaktadır. Bir çok çeşidi vardır.

Tüm Dünyada ve Günlük Hayatta Kömür Niçin Önemlidir? 

Yaygın: Kömür dünyada 50’den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğal gaz) dünyanın belli bir bölümünde değil fakat tüm dünyada yaygın bir şekilde bulunmaktadır.

Emniyetli: Kömür kullanımı, depolaması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıttır.

Güvenilir: Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin uygun fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından, kömürün dünyada yaygın bir şekilde bulunuşu ve birçok ülke tarafından üretiliyor oluşu ulaşılması ve devamlılığı açısından güvenirliliği sağlamaktadır.

 Temiz: Temiz kömür teknolojileri kullanılarak günümüzde kömür tüm dünyada doğayı daha az kirletmesi için çalışılmaktadır.

 Ucuz: Elektrik enerjisi üretiminde ucuz ve yaygın bir yakıt olması nedeniyle dünya elektrik üretiminin yaklaşık %40’ı kömürden karşılanmaktadır. 

Kömür neden tercih edilmemeli? 

Kirleticidir: Kömür fosil yakıtlar içerisinde içerdiği kükürt, azot, cıva, kadmiyum gibi maddelerin yüksek oranından dolayı en kirletici olanıdır. Su, toprak ve havayı kirletmektedir.

 Verimsizdir: Fosil yakıtlar içerisinde birim bakımından en az enerjiye sahip olan yakıttır. Çıkarılması risklidir: Yer altından çıkarılması maden işçileri açısından yüksek risk içermekte olup çeşitli yaralanma ve ölümlere neden olabilmektedir. 

Maliyet: Üretim maliyeti, taşınmasında petrol kullanıldığı için petrol fiyatına bağlı olarak değişmektedir. Yoğun işçilik ile çıkarılmakta, elde edilmesi ve kullanılmasında çevre etkisi yüksek olduğu için ek maliyetleri beraberinde getirmektedir. 

PETROL

Petrol sözcüğü Latince petra (taş) ve oleum (yağ) sözcüklerinden türetilmiştir. Çok koyu yeşil (siyaha yakın yeşil) renginde bir sıvıdır. Petrolün yoğunluğu 0,8–0,95 g/cm3 arasında değişir. Petrolü doğal mineral yağ olarakta kabul edebiliriz.

Kraking, yüksek sıcaklık ve basınçta büyük moleküllü (yüksek karbon sayılı) hidrokarbonların küçük moleküllü hidrokarbonlara parçalanması işlemidir.

Petrol Oluşumu

Petrol, yüz milyonlarca yıl önce denizde yaşayan ya da suların denizlere sürüklediği bitki kalıntılarının yer altında ve oksijensiz ortamda, uygun sıcaklık, basınç ve mikroorganizmaların etkisiyle başkalaşmasıyla oluşur. Yani bakterilerce bozunur, üzerleri çamur ve kumla kaplanır. Kum ve çamur zamanla kum taşına (tortul katmanlarına) dönüşür. Sıcaklık ve kumtaşı kayalarının uyguladığı basınç, organik maddeleri petrol ve doğal gaza çevirir. Bu birikimin oluşması 250-500 milyon yıl sürer.

Tarihte petrolü ilk kullananların Sümerler, Asurlular ve Babilliler olduğu bilinmektedir.

Petrolde hidrokarbon bileşiklerinin sonsuz sayıda karışımının yanı sıra çok daha düşük oranlarda ancak petrolün kimyasal yapısını etkileyecek düzeylerde azot, kükürt ve oksijen elementleride bulunur. Ham petrol çıkarıldığı coğrafyaya göre değişen bileşimlere sahiptir.

Petrolün Rafinasyonu

Tipik bir petrol bir karbonlu C1 moleküllerden (CH4), kırk karbonlu C40 moleküllere (C40H82) kadar değişen yüzlerce farklı hidrokarbondan oluşur.

Petrolü ayrımsal damıtma ile ayrıma işleminde damıtma birimlerinde (rafinerilerde) çoğunlukla günde 100 bin-200 bin varil petrol işlenebilir.

Petrolün damıtılmasında geriye kalan artık bölüm vakumda (düşük basınç) damıtılarak sıvı parafin, makine yağları ve katı parafinlere ayrılır. Damıtma sonunda kalan artık bitümlü (yumuşak) madde asfalt, zift, katran ve koktur. Petrol ürünleri, deterjanlar, lastik, plastikler, sentetik iplik vb. birçok endüstriyel maddelerin üretiminde hammadde olarak kullanılır.

DOĞALGAZ

Doğal Gaz evleri ısıtmada ve yemek pişirmede kullanılan bir fosil yakıttır. Depolanması, taşınması kolaydır ve elektrik üretmek için yakılabilir. Doğalgaz aynı zamanda sıvıya dönüştürülebilir ve gelecekte petrol kaynakları azaldıkça, giderek araçlarda yakıt olarak kullanımı artabilir. Ancak, her ne kadar doğal gaz en temiz fosil yakıt olsa da, yakılması hâlâ, küresel ısınmaya sebep olan bir sera gazı olan karbondioksit salar. Dünya Enerji Sorunları gelecekte yakıt ihtiyacımızı karşılamak için önümüzde duran seçenekleri ele alan yeni ve güncel bir dizidir. Bu dizide büyük fikirler, düşünmeye sevk eden şema ve fotoğraflarla desteklenerek kolayca anlaşılacak şekilde anlatılıyor. Dizideki kitaplar temel bilgiler vermenin yanı sıra, geçmişe, olası sonuçlara ve değişimi gerçekleştirmek için neler yapabileceğimize bakarak tartışma yaratmayı da amaçlıyor.